تهدید بالقوه فرهنگ‌های ملی

استدلال‌های مربوط به تهدید بالقوه فرهنگ‌های ملی توسط ارتباطات جهان وطن، مبتنی بر تحولات ساختاری در حوزه تولید و توزیع ارتباطات جمعی است. اغلب، استدلال می شود که جهانی شدن حجم تجارت فرهنگی را در بازار بین المللی کالا و خدمات فرهنگی گسترش داده است. ما با بررسی شواهد مربوط به چنین ادعاهایی آغاز می کنیم. الگوی تجارت فرهنگی پیچیده است و هیچ شاخصی به تنهایی نمی تواند تمامی ابعاد آن را پوشش دهد؛ بنابراین، ما به بررسی روندهای کلی در طول چند دهه اخیر می پردازیم. برای این کار از آمارهای بین المللی سازمان تجارت جهانی، یونسکو، آنکتاد و رصدخانه صوتی - تصویری اروپا استفاده می کنیم. ما توجه خود را بر سه بعد از ارتباطات جهان وطن متمرکز می کنیم:
 
۱- توازن تجارت در حوزه خدمات صوتی - تصویری (برنامه های تلویزیونی، فیلم‌های سینمایی و موسیقی)؛
 
2- جریان اطلاعات خبری در میان روزنامه‌ها و مجلات چاپی، اخبار و برنامه های امور جاری تلویزیونی و خدمات سیمی خبری؛
 
3- به هم پیوستگی از طریق فناوری‌های اضلاعاتی و ارتباطی جدید (نظیر جریان‌های برون مرزی و همگرایی رسانه‌ها از طریق اینترنت).
 
 برای سنجش میزان تجارت صوتی - تصویری نظام مند ترین و معتبر ترین شواهد موجود است، اما برای سنجش دیگر انواع مبادلاتی اطلاعات اندکی در دست است؛ اگرچه می توان برای دست یابی به اطلاعات خاصی، به شکل غیر مستقیم، اطلاعات برخی گونه ها را با هم ترکیب کرد.
 
شواهد ارائه شده در این مقاله، نشانگر نتایج عمده ای هستند. اول، همانگونه که بسیاری از محققان دیگر نیز نشان داده اند، بخش عمده صادرات فرهنگی صوتی - تصویری همچنان متعلق به چندین کشور تولید کننده عمده است که در شمار کشورهای شمال محسوب می شوند. بعلاوه، ایالات متحده به عنوان صادر کننده اصلی در این بازار، در طول دوران پس از جنگ (جهانی دوم)، سهم خود را از تجارت صوتی - تصویری نه تنها حفظ کرده، بلکه در دهه های اخیر آن را گسترش نیز داده است. دیگر تولید کننده های عمده عبارتند از: بریتانیا، آلمان، کانادا و فرانسه، که هر کدام دارای بازارهای بومی بزرگی هستند و بخش عمده ای از صادرات جهانی را نیز به واسطه روابط نواستعماری، گروه های مهاجر و زبان مشترک با برخی مناطق، به خود اختصاص داده اند. ارتباطات متراکم برون مرزی، بسیاری از اقتصادهای صنعتی پیشرفته را به شکل محکمی به هم پیوند داده است. امروزه هلند، بلژیک، استرالیا و سوئیس، برخی از جهانی شده ترین جوامع دنیا هستند. این کشورها دارای کانالهای ماهواره ای و کابلی هستند که امکان دسترسی مستقیم آنان را به ایستگاه های تلویزیونی آلمان، فرانسه، ایتالیا و دانمارک و کشورهای انگلیسی زبان فراهم می آورد. همچنین، این کشورها (کشورهای دسته اول به دوبله با ترجمه برنامه‌های تلویزیونی، موسیقی و فیلم‌های آمریکایی می پردازند. در این کشورها، روزنامه‌ها، کتابها، مجلات و تبلیغات خارجی و اتصالات محلی پرسرعت به ایمیل و وب سایت های بین المللی آنلاین نیز به طور گسترده موجودند. وجود اتصالات اینترنتی ...) فزاینده در سراسر مرزهای ملی، شاهد اولیه ای برای این ادعاست که احتمال همگرایی فرهنگی حول مجموعه ای از ارزش‌های آمریکایی یا غربی وجود دارد؛ اتفاقی که بسیاری از نظریه پردازان ادعا کرده اند که در صورت تحقق سایر شرایط به وقوع خواهد پیوست. این الگو سبب تقویت اهمیت تحقیقات بیشتر در مورد پیامدهای این پدیده می گردد.
 
اما قبل از آنکه بپذیریم که این فرایند به همگرایی فرهنگی منجر می گردد، نیاز به وجود یک سری شرایط عمده است. همانگونه که تز ادغام تأکید می کند، الگوهای تجاری پیچیده هستند، مبادلات، یک طرفه نیستند و جریان‌های مخالف و قطب‌های منطقه‌ای عمده‌ای در میان تولید کننده گان برخی اقتصادهای دارای درآمد متوسط، در حال ظهور است. بازی‌های ویدئویی چینی قفسه های وال مارت را در ایالت آیوا پر کرده است. بالیوود در طول یک سال فیلم‌های بیشتری نسبت به ایالات متحده تولید می کند. مراکز تلفنی بنگلور، به مشتریان نرم افزارها در نیویورک مشاوره می دهد. فیلم‌های داستانی آمریکای لاتین در اسپانیا محبوب هستند. صدای نوازندگان کیپ وردا و مالی را می توان در ایستگاه های موسیقی جهانی در لندن و پاریس شنید. وقایع مربوط به دارفور و عراق در اخبار تلویزیونی آمریکا پخش می شود. صنایع و محصولات هنری بالی، دهلی و کشمیر در سایت eBay به فروش می رسد. مالزی و سنگاپور از جهانی شده نسرین اقتصادها دنیا هستند. همچنین سؤالات عمده ای در مورد اینکه، چه محصولی «آمریکایی» است، مطرح می شود: فرهنگ عامه پسند آمریکا، قالب های عامه پسند و ایده‌های خلاق را از خارج وارد می کند؛ و شرکت‌های امریکایی قبل از تولید و صادرات مجدد کالا، در یک مبادله پیچیده، به مشارکت مالی با شرکای خارجی خود می پردازند. این فرایند شبیه به شعب رسمی پیتزا هات در ایتالیا، تاکو بل در مکزیک و استارباکس در برزیل است. ایالات متحده با صنعت تفریحی سرگرمی محور خود، جمعیت چندقومیتی متنوع، اقتصاد مصرفی و مرزهای بازی بزرگترین واردکننده کالا و خدمات فرهنگی در جهان و همچنین صادر کننده عمده ای در این حوزه محسوب می گردد. آمریکا به این علت در فروش اخبار و سرگرمی های عامه پسند به کشورهای خارجی موفق است که یک جامعه مهاجرپذیر چند قومیتی و دارای یک فرهنگ ترکیبی است که غذاها، مدها و قالب‌های تلویزیونی را از سراسر جهان به عاریه می گیرد. این جریانهای مخالف چندوجهی به نوعی از سناریوی «ادغام» پشتیبانی می کنند.
 
منبع: جهانی شدن و تنوع فرهنگی، پیپا نوریس و رونالد اینگلهارت، ترجمه: عبدالله فاضلی و ساجده علامه،صص93-91، چاپ و نشر سپیدان، تهران، چاپ اول، ۱۳۹۵